Kanpo Ziklo Geologikoa : Lurreko erliebea baldintzatzen duten faktoreak.

Nafarroa karstikoa.

1.- Kanpo ziklo Geodinamikoa:

Lurra planetaren gainazalean burutzen den Ziklo Geodinamikoaren zati bat da, planetaren gainazalean burutzen dena hain zuzen.  Aurreko Unitatean Barne zikloa landu dugu; Unitate honetan, Kanpo zikloa aztertuko dugu:

a) Eragileak (agenteak).

b) Prozesuak: Meteorizazioa, Higadura (higalana), Garraioa eta Sedimentazioa.

Zertan bereizten dira Meteorizazioa eta Higadura?: bi prozesu hauetan, harriak txikitzen, suntsitzen edo disolbatzen dira, baina Meteorizazio kasuan "in situ" gertatzen da, eta higaduraren kasuan desplazamendu baten ondorio bezala.

c) Ondorioak (erliebean sortzen diren egiturak ..).

Ondorio orokorra: erliebea suntsitzen da (barne zikloaren ondorio orokorraz oroitu behar gara, erliebe berria sortzen zela). 

Barne zikloa, erliebe sortzailea da, eta Kanpo zikloa erliebe ezabatzailea da, biek, aldiberean jokatuz, Ziklo Geodinamikoaren bi aurpegiak osatzen dituzte. 

1.1- Kanpo-eragileen jarduera: prozesuak eta sortzen dituzten egiturak.

1.2- Kanpo zikloaren Prozesuak irudien bitartez:

		Higadura.     Ibaiaren higalana eta meandroen sorrera       Ibai-Higalana
	Meteorizazio prozesuak : Hiru mota bereizten dira :   Meteorizazio mekanikoa: Dilatazioen eta uzkurduren ondorioa da, gaua eta egunaren arteko tenperatura aldearengatik. Termoklastizitatea eta Haloklastizitatea, kasu.   Meteorizazio kimikoa: Harriak osatzen dituzten mineralak zenbait oxidazio kimikoren eraginez eraldatzen eta desegiten dira.   Meteorizazio biologikoa: Izaki bizidunek eragindakoa: landareen sustraieek, gizakiak (Velate-ko tunelak adibidez ..).	Meteorizazioa      Termoklastizitatea eta Haloklastizitatea.       Meteorizazio mekanikoa eta kimikoa (ingeleraz)
	Haizeak egiten duen garraioa: jauzika. Higalanak jarraitzen du, sedimentuen tamaina txikituz. Haizeak egiten duen garraio mota: arrastaka. Aldi berean, higalanak jarraitzen du, marruskadurarengatik.             Sedimentuen tamainaren arabera (zatikien pisuaren arabera, eta zatikien disolbagarritasunaren arabera), garraio mota desberdinak aurki ditzakegu: arrastaka, jauzika, suspentsiotan ( hautsa) eta (sedimentu disolbagarrien kasuan) disoluziotan.	Garraio eta sedimentazioa.   Garraio eolikoa     Garraio glaziarra

2.- Erliebearen modelaketa.

Prozesuak (ZER kasua) eta Agente geologikoak (NORK kasua, kanpo eragileak):

Kanpo zikloaren erliebe-modelatzea: zenbait adibide.

Kanpo eragile geologikoak (berpasoa) (I).

Kanpo eragile geologikoak (II).

Gelako Jarduera:

Ondoko taulan ikusten diren terminuak estekaturik daude animazio, irudi edo azalpen grafiko batekin.

Aztertu ondoren, gelakideek (bikoteka antolatuta) bi terminu aukeratu behar dute.

Terminu horien esanahia menperatzen dutela egiaztatu ondoren, beste gelakideei "terminuen" esanahia azalduko diete (gelako pantailan) dagokion irudia pantailan agerian egonda (gainean click eginez).

Glacier simulator (simulagaiuak  minutu bat behar du indarrean jartzeko). 

3.- Itsasertzeko erliebea:

Kostaldeko erliebea: Tomboloak                                                                                     Kostaldeko erliebe-egiturak. Laburpena.

4.- Karst eta modelatze karstikoa (Lurpeko urek eraginda, Nafarroan, garrantzi handikoa) :

3.1.- Definizioa, eragileak eta prozesu kimikoak:

Hitza, Karst-etik dator, Italiako ipar-ekialdeko muturrean dagoen eskualde batetik dator. Eskualde hau, Eslovenia eta Kroaziako mendebaldean dago; kareharriz jositako tokia da.

Modelatze karstikoa erliebearen eraketaren kasu berezia da.

Euri-uraren ekintzak sortzen du.

Kareharri (eta igeltsoak) ugariko eskualdeetan sortzen da, harri mota hauek masa horizontal handiak osatzen dituzten inguru lauetan. Horrelakoetan, euri-urek kareharriak disolbatzen dituzte (edo igeltsoak, balira).

Harrien disoluzioek itxura bereziak eratzen dituzte paisaian, ezagunenak, dolinak, lenarrak eta leizeak dira.

Erliebe karstikoa

Aralar Geoparkea. Karst
La disolución de las calizas.

Aralar mendilerroko sistema karstikoa: Mendukilo kobazuloa

3.2.- Karst baten morfologia:

 Karst morfologiaren forma nagusiak lapiaz edo lenarrak (kareharri multzoaren gainazaleko arraildurak), leizeak (estalaktita eta estalagmitekin), arroilak (cañón, garganta), torkak, haitzuloak (sumidero), sorguneak eta dolinak dira. Euskal Herrian karst morfologia dute, besteak beste, Urbasa, Izarraitz, Gorbeia, Aralar, eta Larra-Belagoako mendiek.