Eragile klimatikoak. Zerk aldarazten du Klima?

 

 

1.- Eragile klimatikoak: Taula orokorra.

 Ondoko diagraman eragile klimatikoen elkarekintza-mapa aurkezten da. Ez dira irudikatu indarrean dauden elkarekintza guztiak diagrama ulergarri bat egitearren. Unitate honetan bertan, ondoko ataletan, eragile desberdinen zehaztasunak azalduko dira, banan bana.

Ikusten denez, Klima sistemaren egoera elkarekintza-sare konplexu baten ondorioa da, gaur egun ongi ezagutzen ez duguna.Eragile batzuek oso abiadura geldoz parte hartzen dute (Adibidez, eragile planetarioak, errotazio ardatzaren aldakortasuna bezalakoak, milaka urteko epetan ari dira), baina beste batzuek, aldiz, aldaketa azkarrak eragiten dituzte (jarduera bolkanikoa, gertaera meteorologiko globalak, eguzki-zikloa ... hamarkadetan nabaritzen baita haien eragina).Guztien arteko elkarekintzek zehazten dute Klima Sistemaren egoera eta joera.

 

 

2.- Koaternarioaren zeharko aldakortasun klimatikoa. Milankovitch-en teoria (eragile planetarioak edo astronomikoak).
2.1- Koaternarioaren ezaugarri nagusiak:
Koaternarioan zehar bi aparteko gertakizun garatu dira, aro honen nortasuna osatzen dutenak; bata biologikoa da, Hominizazio prozesuari dagokio, Homo generoaren agerpena, eta bestea klimatikoa, glazioazioak edo izotz-aroak.
Koaternarioan, iraupen desberdineko bi periodo daude: Pleistozenoa (-2,7 m.u.-tik 11.500 urtetara bitartekoa) eta Holozenoa (11.500 urtetik egungora).
Koaternarioaren zehar, America eta Europa-ko iparreko zonalde kontinentaleetan, izotz-geruza zabalak sortu eta metatu ziren; hau da aldi honeko ezaugarririk garrantzitsuena , eta Antartidan eta Groenlandian duela askotik zeuden izotz maseei izotz berria erantsi zitzaien.
Bi izotz geruza berri hauek (Laurentino-a eta Finoescandinavo-a) hedatu ziren hegoalderantz; gehinezko zabalera behin lortuz gero, alderantzizko joera agertu zen eta urtze fasea hasi zen.
Koaternarioa, beraz, oso klima ez egonkorreko aldia da, ingurugiro eta klimatologian bat bateko aldaketa gogorrekin.

2.2- Koaternario-ko izotzaroen kausak: Milankovitch-en teoriaren arabera (eragile astronomikoak):.
Milutin Milanković (Osek-en jaioa, gaur egun Kroazia, 1879ko maiatzak 28an. 1958ko abenduak, 12an hil zen Serbian) serbiar ingenari zibil eta geofisikari bat izan zen, glaziazioei buruzko teoria ospetsua sortu zuena.

 
Bere teoriak proposatzen zuen glaziazio-prozesuaren mekanismoa hiru parametro orbitalek sorrarazten zutela, eta horren abiarazlea Ipar hemisferioko goi-latitudeetako udan eguzki-intentsitatea ahultzea zela.
Teoria honen arabera, eszentrizitatearen aldakortasuna, equinoccioen prezesioa eta
errotazio-ardatzaren makurtasunaren aldakortasunak (21,6º-tik 24,5º tara), izotzaroak eta itzotzaroen artekoak sortzen dituzte.

Milankovitch-en teoriaren arabera, Koaternarioko glaziazioak sortzeko hiru baldintza hauek aldiberean gertatu beharko ziren:
1.Errotazioa ardatzaren makurtasun handia (hobe gehienezkoa bada),
2.Eguzkitik Lurra planetarako distantziarik handiena (afelioa),hau da ekliptikaren eszentrizitate handia, eta
3.Ekliptika eszentriko honetan, afelioa abenduan kokatuta (equinocioren arabera).
Gauzak horrela, insolazio-gutxienekoa eta gehienezko hozketa sortuko lirateke, glaziarren hedapena ahalbidetzen delarik (gehien bat Ipar Hemisferioan).

 

 

La teoria climática de Milankovitch (gaztelaniaz).

 

 

Milankovitch Teoriaren hiru aldagaiak: 

1. Lurra planetaren errotazioa ardatzaren makurdura-aldakuntza ziklikoa.

2. Lurra planetaren orbitaren eszentrizitate-aldakuntza ziklikoa.

3. Prezesio mugimendua (ziklikoa)

 

 

 

Milankovitch-en teoria iruditan laburtuta:

1. eragile klimatikoa: Orbitaren eszentrizitate-aldakortasuna

2. eragile klimatikoa: Errotazio-ardatzaren makurdura-aldaketa

3. eragile klimatikoa: Prezesio mugimendua

 

 

a).- Errotazio ardatzaren makurtasunaren aldakortasuna:

Inklinazioaren eraginez, urtaroak bereizten dira, zeren Lurraren azaleko puntuetan jasotzen den eguzki-energiaren banaketa aldatu egiten baita translazio-ibilbidean barrena. Inklinazioak 21,5°-tik 24,5°-ra fluktuatzen du 41.000 urteko periodoetan.

Gaurko balioa 23,5º koa da eta gutxituz doa.
Balio handienetan, urtaroen arteko desberdintasunak handiagoak izango dira (oso uda beroak eta negu hotzak); gutxieneko balioetan (21,6º) urtaroen arteko desberdintasunak askoz txikiagoak izango dira. Ziklo hidrologikoa eta zirkulazio atmosferikoa erabat desberdina izaten da, ziklo honen fasearen arabera.

 

Txikia denean, udarak freskoak eta neguak ez oso hotzak izaten dira, eta inklinazioa handia denean, berriz urtaroek muturreko tenperaturak izaten dituzte. Lehen kasuan, negua ez da oso gogorra, baina uda oso beroa ere ez, eta Ekuatoretik urrun dauden latitudeetan elurra udan mantentzeko nahikoa da.

Beraz, elurra udan urtzen ez bada, urtero-urtero metatuz doa, eta glaziarrak osatuz. Elurrak eguzki-argia islatzen du, eguzki-energia gutxiago xurgatzen Lurrak, eta horrek prozesua berrelikatzen du.

Ziklo honen periodoa 41000 urtekoa izaten da.

 

b) Ekliptikaren (Lurra planetak egiten duen orbita eguzkiaren inguruan) eszentrizitatea: 

100.000 urteko periodo edo denbora-tarte batean, Lurraren orbita muturretatik "luzatu" egiten da, hau da, orbita eliptikoaren elipsea eszentrikoagoa egiten da; gero, itxura zirkularragoa hartzen du, eta zikloa berriz hasten da.

 

Eszentrizitatea handitzean, Eguzkiaren eta Lurraren arteko puntu urrunenaren (afelioa, uztailaren 4a gaur egun) eta hurbilenaren (perihelioa, urtarrilaren 4a) Eguzkitiko distantzia handitu egiten da.Beraz, zenbat eta orbita eszentrikoagoa izan, urtaroen arteko aldea ere hainbat handiagoa izango da. Eszentrizitate handiko faseek galziazioak errazten dituzte.

 

Ekliptikaren balioak: Gutxienekoa, e = 0,005 (zirkunferentzia bat dirudi)   Gaur egungoa, e = 0,0167   Gehienezkoa, e = 0,06 (eliptikoagoa)

Ibilbide eliptiko baten eszentrizitatea. Ekliptikaren eszentrizitatea:Fokuen arteko distantzia= 2c Ardatz nagusia= 2a Ardatz txikia = 2b Eszentrizitatea = c/a Lurraren orbitaren eszentrizitatea:e= 0,005 (oso zirkularra) -tik e= 0,06 -ra (oso eliptikoa) aldatzen da, 100.000 urteko periodoarekin. Aldaketa honek, Lurrak jasotzen duen urteko energia baldintzatzen du.Eszentrizitatea handia denean, afelio eta perihelioaren arteko energia-sarrera oso desberdina izaten da eta urtesasoien arteko aldea ere handiagoa izango da, perihelio eta udako solstizioko hemisferioan (hegohemisferioan gaur egun).   Gaurko, eszentrizitatea e= 0,0167 koa da, nahiko txikia eta murriztuz doa; hala eta guztiz ere, hegoaldean oraindik uda iparrean baino beroagoak eta neguak hotzagoak izaten dira.

 

c) Equinoccioen prezesioa: Aldakortasun honek, urtaroen datak eraldatzen ditu.

Biraka ari den ziba batek bezalaxe, Lurraren ardatzak ere zirkulu bat deskribatzen du izar finkoekiko, 25700 urteko periodoan. 

Prezesio deritzo higidura horri. Prezesioaren eraginez, hemisferio bateko uda orbitaren puntu hurbil edo urrun batean gertatzen da, aldizka.
Lurraren errotazio ardatzak irudi koniko bat egiten du, ekliptikarekiko perpendikularra den zuzen baten inguruan. Hau dela eta, duela 11.000 urte, errotazio ardatza ez zegoen “Polar” izarrarekin lerrokatuta, “Vega” izarrarekin baizik. Dantza-higidura koniko hau, planetaren forma bereziari zor diogu; dakigunez, Lurra ez da erabat esferikoa, zapalduta dago poloetan eta ekuadore inguruan, zabalagoa da.

 

 Equinoccioen prezesioa. Azalpen grafikoa.

 

 

Gaur egun, Lurra perihelio-tik pasazten da Ipar hemisferioko neguan (urtarrilan) eta eguzkiarekiko distantzia txikiago honek, neguko hotza murrizten du hemisferio horretan. Errotazio ardatza “konika” burutuz doan neurrian, urtaroen hasiera dataz aldatzen da (perihelio, afelio eta equinoccioren datak aldatzen dira).
Era berean, Lurra afelioan dago Ipar hemisferioko udan, uztailan, horrela, eguzkiarekiko distantzia handi honek, udako beroa indargetzen du.
Hau da, gaur egungo Lurraren orbitaren konfigurazioak urtaroen arteko aldeak, Ipar hemisferioan, murrizten ditu. Eta Hego hemisferioan, urtaroen arteko desberdintasunak areagotzen dira. Equinoccioen prezesioaren eragina guztiz alderantzizkoa da hemisferio batean eta bestean, horregatik, zergatik izotzaroak bi hemisferioetan aldiberean suertatu diren ulertzea, zaila egiten zaigu.

 

 

 

Milankovitchen kalkuluen arabera, hiru eragile horien eraginak Iparraldeko goi-latitudeetako eguzki-erradiazioa % 20 aldatzen du. Eta horrela azaldu daiteke uda fresko eta leunetan izotz-masa handiak Ipar hemisferioko kontinenteetatik zabaltzea. Horrek ez ditu azaltzen, ordea, beste latitudeetako eta hemisferioko izotzak, hau da, izotz-aldietako klima-aldaketen izaera orokorra eta sinkronikoa.

 

Beste ikerlari batzuek Eguzkiaren eta Lurraren arteko espazioan izandako gardentasun-aldaketak aipatu dituzte. 250 milioi urtetan (urtero), eguzki-sistemak hauts kosmikoz zikindutako zonak zeharkatu ditu, eta horrek argiaren hedapenerako opakotasun-maila desberdinak sortu ditu.

Ondoko irudian Milankovicht-en aldagai astronomiko eta izotz-aroen arteko erlazioa ikus daiteke (Eguzki-irradaren intensitatea ere islatu da):

 

3.- Eguzki zikloaren eragina, klima aldakortasunean:

Bi dira, eguzki-jardueraren menpeko eragileak:

a)Eguzki-konstantearen aldakortasuna (Zenbat energia igortzen da?)

b) Igortzen den irradiazioaren espektroa (Nolako uhinen bitartez igortzen da?).

 

a) Eguzki-konstantea:

Eguzkitik Lurrera iristen den energi-kopurua da, azalerako unitateka eta denbora mugatu batean. Eguzkiaren jarduera maila aldakorra da; ba dira jarduera handiko faseak, eguzkiaren azalean orban-kopuru (sunspot) anitzekoak (eta tamaina handikoak) eta jarduera txikiko faseak, orbanak gutxikoak edo orbanarik gabekoak. Fase hauek errepikakorrak dira, 11 urteko (+1/-1 urte) ziklo baten arabera (Hale-ren zikloa ); aditu batzuek diotenez, Hale-ren zikloa beste 100(+1/-1) urteko ziklo handiago batean gainjarrita dago.

Ondoko irudian, behaketa hasi zenez geroztiko orban kopuruen aldakortasun ziklikoa.

 

 

Maunder-ren gutxienekoa: Europa-ko “izotzaro txikiaren” eragilea da (1645.tik 1715.ra bitartekoan). Oso klima hotzeko urte haietan, Eguzkian oso orban-gutxi eratu ziren.

 

Ziklikotasun honek (Hale-ren zikloa), orban gutxieneko alditan, bi fenomeno gertatzen dira:

1) Eguzkiak energia gutxiago igortzen du, eta energia gutxiago iristen da Lurra planetara. Gorabehera txikia da, energiaren kopuruan %0,1-tik %0,2-ra bitartekoa, besterik ez eta honek oso eragin txikia du Lurreko Klima Sisteman. Ez da nahikoa orban-gutxienekoen bitarteko klima hotza.

2) Orban gutxiko edo orbanik gabeko faseetan, Eguzkiaren eremu magnetikoa, Heliosfera, oso ahula izaten da (intentsitate gutxikoa).

Heliosferak Lurra eta beste planetak izpi kosmikoetatik babesten ditu eta orbanik gabeko faseetan, babes funtzio hori galtzen da; izpi kosmikoak sakonago sartzen dira eguzki sisteman eta Lurra planetara biziago iristen dira; aditu batzuren iritziz, Lurraren atmosferara iristen diren izpi kosmiko biziago hauek, hodei multzoen sorrera errazten dute, behe troposfera ilunduz eta hoztuz.

 

b)Eguzkiaren Irradiazio-espektroaren aldakortasun koalitatiboa, “nolako uhinak”:

Energiaren guztira, uhin desberdin batzuren artean banatzen da. Adibidez:  

Ultramorearen zonaldean, energia gehiago igorriko balu, eta ikuskorrarena murriztuko balitz (hau da Lurraren gainazalera iristen dena) Lurra gutxiago berotuko litzakete.

Dena den, aldakortasun honek ez du aldaketa handirik eragiten Klima sisteman.

 

 

 

 

 

 

 

 

4.- Asteroide inpaktuen garrantzia, planetaren historian zehar:

Betidanik gertatu den gertakaria da; gehiengoak, atmosferan sartzean erretzen dira eta ez dira gainazalera iristen. Noiz behinka tamaina handiagoko asteroideak (edo kometak) iristen direnean ondorio larriak eragiten dituzte (sistema natural guztiak, “ukituta” suertatzen dira). 500m baino diametro handiagoko gorputzak, arriskutsutzat jotzen dira.

Lurra eta Bizia-ren historio ebolutiboaren zehar izan diren inpaktu larrienetariko bat hau izan da. Asteroidearen tamainaren arabera, arrisku-maila zehazten da.

Gaur egunean, NASA-k zaintza-programa bat indarrean jarri du web honetan (search leihoan Apophis izena sartu; zabalduko den pantailan Apophis gorputzaren ezaugarriak eta arrisku maila erakusten da; show orbit diagram sakatu eta orbita ikusi ahal izango dugu) :

Near Earth Object Program

 

 

Lurraren orbitatik hurbil pasa daitezkeen asteroideak kontrolatzeko. Asteroidearen izena edo kodea, tamaina, egungo kokapena eta, orbita kontuan hartuz, datozen urteetan izango den kokapena, distantzia eta arrisku-maila erakusten du.

 

Eguzki Sistema ( eta Lurra barne) galaxiaren inguruan biraka dabil, plano galaktikoarekiko higidura harmoniko batekin (osziladore harmoniko bat balitz bezala); higidura harmoniko honen periodoa 65 +/-5 m.u.-koa omen da; honek esan nahi du, 33 m.urtetan behin, eguzki sistemak galaxiaren planoa zeharkatzen duela, beraz kolisio edo talka-probabilitea aragotzen da. Iraungiketak eta aztarna fosilak aztertuz, asteroide-inpaktuak “ohiko eta garrantziko”gertakizunak izan direla egiaztatu dute.

 

Top 10 inpaktu Lurra planetan

 

Chapman eta Morrison-en arabera, 0,5 Km-tik 5 Km-ra bitarteko gorputz kosmiko baten talka, nahikoa izan daiteke Lurraren egoera klimatikoa aldatzeko eta

Biziaren iraunkortasuna arriskuan jartzeko. Ezkerreko irudian, Arizona-ko talka-kraterra.

 

Talka hauen ondorioak: mekanikoak (talka-uhina), termikoak, hautsa suspentsioan ("negu nuklearra" ren antzekoa eragiten duena) eta fotokrisia, iluntasuna eta hotza. Behe Troposferako iluntzeak fotosintesia etentzea dakar, eta landaretzan erabateko krisialdia.

 

 

Landareen krisiak landarejaleen krisia eragiten du eta horrela hondamendia orokortzen da katea-trofikoan zehar. Iraungiketak eta inpaktuen errepikakortasuna erlazionaturik omen daude (hipotesiak, gelan teoriak).

 

 

Jarduera:

Apophis asteroidearen ezaugarri orbitalak eta inpaktu-arriskua aztertu behar duzue webgune hau erabiliz.

(Java indarrean eduki behar dugu gure ordenagailuan orbita-diagrama ikusi ahal izateko).

 

 

 

 

5.- Ilargiaren orbitaren aldakortasuna:

Ilargiaren orbitaren aldakortasuna eta distantzia (Lurrarekikoa), itsasaldietan eta ozeano globalean, zerikusia ba du eta Hidrosferaren funtzio termoerregulatzailea aldatzen da.

 

Wunsch-ek eta Munk-ek (ikerlariak) (Carl Wunsch, Instituto Tecnologico deMassachusetss. EEUU. Argitaratuta: Investigación y Ciencia, septiembre 2000. 30, 31orrialdeak) teoria iraultzaile bat proposatu dute; teoria honen arabera, Ilargiak eragiten duen erakarpen grabitatorioaren energiaren parte bat, itsasaldietan (Hidrosfera deformatzen) gastatzen da da eta beste energia horren parte bat, hondoko ur masa hauekaltxatzen gastatzen da (Indikoan eta Pazifikoan).

Gaur egunean badakite Ilargia urrunduz doala, 4cm/urteko erritmoarekin; ondorioz, Ilargiaren erakarpen grabitatorioa, gero eta ahulagoa da.

 

Energia grabitazionala gero eta txikiagoa bada, Zirkulazioa ozeaniko orokorra motelduko da, zeren eta Indikoan eta Pazifikoan ur sakonak altxatzeko energia ere txikiagoa izango da.

Bero-garraio zinta moteltzen bada, ozeanoen funtzio termoerregulatzailea galduko da, Klima sisteman aldakuntza sakonak eraginez.

 

 

 

 

6.- Zirkulazio ozeaniko orokorra (kontuan hartzeko aurreko atalaren informazioa eta irudia):

Bero-garraioa zinta ozeanikoa (Global ocean conveyor belt):

Zirkuito honetan izan daitezkeen ibilbide eta abiadura-aldaketak; adibidez, hobi ozeanikoaren eitea aldatu delako, Plaken Tektonika dela eta, edo gazitasuna aldatu delako.

Gazitasun-anomaltasunak eta bat bateko klima-aldaketak. (Scientific American. 2005.ko Urtarrila. Richard B. Alley-ren artikulua ikusi).

 

Balizko segida hau aztertu:

1.Negutegi eragin antropikoak eragingo balu ......

2.Beroketa behe troposferan. Eta honek ....

3.Groenlandiako eta Artikoko izotzak urtzen hasten dira. Kasu honetan .....

4.Ipar Atlantikoan ur gezako ekarpenak handitzen dira. Eta ..

5.Izotza eratzen da itsasoan, ez da ur dentsorik sortzen ezta hondoratzen.

6. Zirkulazio sakona moteltzen edo erabat geratzen da.

7. Ipar Atlantikoan bero garraioa etentzen da.

8. Europan Klima oso hotza .

 

Ondorio orokorra: Ozeanoen funtzio termoerregulatzailea aldatzen da.

 

 

7.- Plaka Litosferikoen mugikortasuna. Multzo kontinentalen banaketa eta Klima:

Plaka litosferikoen mugimenduak: Plaken Tektonika-k dion bezala, hobi ozeaniko eta kontinenteen kokapen geografikoak klima orokorra baldintztzen du, bi arrazoi hauengatik:

1.- Ozeanoen albedoa (ez kontinenteetakoa) oso aldakorra izaten da, eguzki izpien sarrera-angeluaren arabera, hau da, latitudearen arabera. Sarrera-angelu txikia ba da, albedo handiagoa eta ondorioz, energia guxtiago xurgatzen da. Goi-latitudeetan ozeanoak baldin badaude, berauen albedoak irradiazioaren %25-a isladatzen du, %75-a xurgazten delarik. Baina Goi latitudeetan masa kontinentalak kokatzen direnean (eta ozeanoak tropikoartekoan) orduan, %95-xurgatzen da eta %5-a soilik isladatuko da.

2.- Kontinente-banaketaren arabera, ozeanoak egiten duen funtzio termoerregulatzailea erraztu edo eragotzi egiten da, harresi fisiko gaindiezinak izan daitezke eta.

Goi latitudeetan multzo kontinentlak nagusi direnean, itsas korronteek zonalde ekuatorialetik egiten duten bero-garraioa butxatzen da, eta ez dira haraino iritsiko; ondorioz, poloetan izotza ez da udan urtuko, pilatuz joango da.

Honek albedoa areagotzen du eta elur-izotz gehiago metatuko da oraindik, izotz geruza lodiak eratu arte.

Gaurko egoera geotektonikoa, antzekoa da, Ipar hemisferioan, Islandia eta Groenlandia multzoek itsaso polar bat inguratzen dute (Ozeano Glazial Artikoa horrela, nahiko itxita edo isolatuta dago) eta Golko-ko korronte epelaren ureei ez diete iristen usten.

Hego poloan, kontinente izoztu bat dago, Antartida. Arrazoi honengatik, bi poloetan, bi izotzezko txano dauzkagu.

 

 

8.- Bolkanketa. Jarduera bolkanikoa:

Bolkanketa, Tektonikaren ondorio bat da.

Sumendiak non sortzen diren, jarduera maila eta bolkanketa mota izan duten, Plaken Tektonika teoriak azaltzen ditu. Lurraren historio geologikoaren zehar, jarduera bolkaniko desberdineko aldiak izan dira.

Sumendieek igortzen duten gasek (CO2, SO2, HCl, H2O …..) errautsak eta partikula koloidal solidoek; albedoa aldatzen dute (hozte-eragina) eta negutegi eragina areagotzen dute (berotze-eragina).

 

Emaitza garbia ulertzeko, jarduera eta bolkanketaren iraupena, mota eta kokapen geografikoa kontuan hartu behar dira.

Orokorrean epe motzetan, bolkanketa-k hozketa eragiten du (atmosfera iluntzen duelako eta argiak ezin du pasatu); epe ertainetan, eta negutegi gaseek eraginda, beroketa eragiten du (ordurako, hautsa eta keak, jalkin edo dispertsatu egin dira).

Epe luzeetan ez dakigu, ez dugu informaziorik iragartze-ereduri ez bait daude.

 

Klima-n eragina izan duten sumendi-jarduerarik garrantzitsuenak

 

 

9.- Eragile antropikoak: Soziosfera-k eta Teknosfera-k eraginda.

9.1- Berotegi-gasak (gases invernadero/greenhouse gazes).

Giza jarduerek, atmosferan eragin global bat eragin dezakete eta hildo honetik, ustezko aldaketa klimatiko globala ere eragingo zen.

Negutegi edo berotegi eragin naturala areagotzen ba da, lurazaleko tenperatua handituz (hidrosfera+atmosfera+litosfera ren arteko jokabidearen ondorio bezala), aldaketa global hori sor daiteke.

 

Jarduera industrialetan igortzen diren gasek eta partikula solidoek, eta igorketa termikoek, arestian aipatu dugun inpaktuak eragiten dituzte. Negutegi eraginaren gas guztiek, gorputz beroek (Lurra) igortzen duten infragorriko irradiazioari ez diote espaziora ateratzen uzten, eta atmosferaren beheko geruzetan metatzen da, ondorioz, behe troposferako tenperatura handitzen da.

 

 

Zuzenketa-neurriak:Politika energetikoen egokitzapena (HIRU neurri):

1.-Kontsumo energetikoaren murrizketa. Gutxiago kontsumitu. Eta geldoago kontsumitu.

2.- Eraginkortasun energetikoa hobetzea.

3.- Dagoeneko ditugun Energia berriztagarrien erabilpena.

4.- Energia-iturri berriak bilatzea, egungo erregai fosilek betetzen duten funtzioa ordezkatzeko.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9.2- Deforestazioa, basogabetzea: ( Irudian, Guatemala-ko ohiana).

Gure planetako azaleraren % 26 basoz estalita dago. 3.500 milioi hektarea dira guztira: baso boreal (Kanada eta EEBBetako eta SESBeko zati bat hartzen du eta baso-azalera osoaren laurdena da) eta baso tropikal heze edo lehorraz osatuak (zabalena eta zoragarriena da eta munduko baso-ondarearen erdia edo da).

 

Baliabide hauek desberdin banatuta daude munduan zehar: 17 herrialdek baso-azaleraren % 75 dute, azaleraren % 20az SESB buru delarik. Ondorengo lekua Brasili (% 14 inguru) eta Kanadari (% 7 bat) dagokie. Frantziak adibidez, 14 milioi hektarea izanik ere, baso guztien azaleraren % 0,5 baino gutxiago du. Alabaina, bere azaleraren laurdena basoek hartzen dute eta Europako eremurik zabalena da berau.

 

Halaber, zuhaitz espezietan ere oso aberatsa da; 89 espezie daude guztira. Baso finlandiarren % 90 adibidez, hiru espeziek bakarrik osatzen dute. Hori ordea, oso urruti dago baso tropikalek eskaintzen duten potentzialetik; horietan bait daude planetako zuhaitz- eta animali espezieen erdia baino gehiago.

Munduko baso-aberastasuna ordea arriskuan dago eta lehen arrazoia deforestazio tropikala da. Baso boreala egonkor dagoen bitartean eta baso epela zertxobait handituz doan heinean, azken zifrek diotenez baso tropikalek estaltzen dituzten 1,6 mila milioi hektareak (hasieran horren bikoitza ziren) % 1 atzerantz egiten ari dira batezbeste urteko. Horrekin batera 5.000 bizidun espezie desagertzen ari dira urtero.

 

 

Ondorioak Klima sisteman:

Deforestazioak albedoa handiagotzen du, beraz energia gutxiago xurgatzen da behe troposferan.; CO2 atmosferikoa ez da xurgatua izango fotosintesian, ondorioz negutegi eragina areago daiteke.

Suaren bitartez deforestazioa gertatzen denean, sutetan igortzen diren keak, aerosolak, eta beste negutegi gasak (NOx eta abarrak) kontutan hartzekoak izango dira.

Jarduera:

Bila ezazu erlazioren bat aldagai hauen artean:

1.- Deforestazioa (Videoa ikusi: Costa Rica).

2.- Aberezaintza intentsiboa. Behi-okela ekoizpena eta exportazioak.

3.- Behi-okelaren prezioak. Fast-food motako enpresak. McDonald´s eta bere hamburguesa gozoak

4.- Klima sistemaren aldakortasuna.