Kanpoko Ziklo Geodinamikoa: Eragileak.
Modelapen Karstikoa. Nafarroa karstikoa.
1.- Kanpo ziklo Geodinamikoa:
Lurra planetaren gainazalean burutzen den Ziklo Geodinamikoaren zati bat da. Aurreneko Unitateetan Barne zikloa landu dugu; Unitate honetan, Kanpo zikloa aztertuko dugu: eragileak (agenteak), prozesuak, ondorioak (erliebean sortzen diren egiturak ..). Hasteko, ondoko esteka irekitzea komeni zaizue:
1.1- Kanpo zikoaren Prozesuak irudien bitartez:
|
Higadura.
(Zenbait higadura mota: abrasioa, atrizioa eta disoluzioa). Ingeleraz.
|
|
|
Meteorizazio prozesuak (motak): Hiru mota bereizten dira : Meteorizazio mekanikoa: Dilatazioen eta uzkurduren ondorioa da, gaua eta egunaren arteko tenperatura aldearengatik. Termoklastizitatea eta Haloklastizitatea, kasu. Meteorizazio kimikoa: Harriak osatzen dituzten mineralak zenbait oxidazio kimikoren eraginez eraldatzen eta desegiten dira. Meteorizazio biologikoa: Izaki bizidunek eragindakoa: landareen sustraieek, gizakiak (Velate-ko tunelak adibidez ..). Meteorizazioa. (euskeraz).
Jarduera honetan, Next botoia sakatu behar duzu eta meteorizazio kasu desberdin batzuk ikusgai izango dituzu.
Termoklastizitatea eta Haloklastizitatea. Meteorizazio mekanikoa eta kimikoa(ingeleraz) Laboratorio virtual de Meteorización (gaztelaniaz)
|
|
Garraio eta sedimentazioa.
 |
Kanpo zikloaren prozesu geologikoak: Higadura, Meteorizazioa, Garraioa eta sedimentazioa
1.2- Kanpo-eragileen jarduera: prozesuak eta sortzen dituzten egiturak.
|
Erliebe modelatzea: Ikuspegi orokorra.
Higadura diferentziala
|
|
|
Zer adierazten du morrenen kokapenak? Eta mihiaren luzerak? Glaziarrak. Overwiew eta Model aukerak hautatu.
Baltoro glaziarra (Pakistan)
|
|
|
|
Ibai-meandroak: Animazio -simulazio hauetan, ibaiek egiten duten lana azaltzen da:
|
Jarduera 1. Ibaien zatiak.
Jarduera 2. Ibaiak.
Jarduera 3. Glaziarrak.
Jarduera 4. Higadura, garraioa eta sedimentazioa.
2.- Itsasertzeko erliebea:
|
Kostaldeko modelatzea: |
Itsaslabarrak: Itsasoak egiten duen higalana, kosta-lerroaren atzeratzea.
|
Kostaldeko erliebea: Tomboloak Kostaldeko erliebe-egiturak. Laburpena.
Jarduera 5. Agente geologikoak.
Jarduera 6. Meteorizazio fisikoa ala kimikoa?
Jarduera 7. Kanpoko agente geologikoak.
Jarduera 8. Erliebearen modelatze etapak.
3.- Karst eta modelatze karstikoa (Lurpeko urek eraginda, Nafarroan, garrantzi handikoa) :
3.1.- Definizioa, eragileak eta prozesu kimikoak:
Hitza, Karst-etik dator, Italiako ipar-ekialdeko muturrean dagoen eskualde batetik dator. Eskualde hau, Eslovenia eta Kroaziako mendebaldean dago; kareharriz jositako tokia da.
Modelatze karstikoa erliebearen eraketaren kasu berezia da.
Euri-uraren ekintzak sortzen du.
Kareharri (eta igeltsoak) ugariko eskualdeetan sortzen da, harri mota hauek masa horizontal handiak osatzen dituzten inguru lauetan. Horrelakoetan, euri-urek kareharriak disolbatzen dituzte (edo igeltsoak, balira).
Harrien disoluzioek itxura bereziak eratzen dituzte paisaian, ezagunenak, dolinak, lenarrak eta leizeak dira.
Modelapen karstikoaren prozesuak.
Erliebe karstikoa. Sorrera (ingeleraz)
Karst batek egiten duen disoluzio lana
Leize baten sorrera
Aralar mendilerroko sistema karstikoa: Mendukilo kobazuloa
3.2.- Karst baten morfologia:Karst morfologiaren forma nagusiak lapiaz edo lenarrak (kareharri multzoaren gainazaleko arraildurak), leizeak (estalaktita eta estalagmitekin), arroilak (cañón, garganta), torkak, haitzuloak (sumidero), sorguneak eta dolinak dira. Euskal Herrian karst morfologia dute, besteak beste, Urbasa, Izarraitz, Gorbeia, Aralar, eta Larra-Belagoako mendiek.
